Her Gramofon Eski Değildir

Gramofon furyasının en yoğun yaşandığı dönemlerden biri olan 90’larda, Burçak Evren‘in kaleme aldığı ve gramofonlar hakkında faydalı bilgiler içeren Her Gramofon Eski Değildir yazısını sizlerle paylaşıyoruz.

Nostalji ya da bir başka söyleyişle eskiye duyulan özlem. Son yılların en moda deyimi ve aynı zamanda alışkanlığı. Taş plaklar ve onların vazgeçilmez aleti gramofonları kim anımsamaz ki? Ama eskiye duyulan özlemi gidermek için satın alacağımız tüm gramofonlar acaba orijinal mi? Ya da His Master’s Voice bu kadar fazla gramofon mu üretti? Her gramofon çalar ama, orijinal değildir.

Bugün piyasada en çok rağbet gören gramofonların başında borulu olanlar gelmektedir. Diğerlerine oranla (çanta, salon ve yarım salon) sesi daha bir netleştirip çoğaltan bu tür gramofonlar işlevsel olmanın ötesinde dekoratif amaçlı kullanıma da açık olduğu için satış açısından daha büyük avantajlar taşımaktadır. Günümüz gramofon yapımcıları – tamircileri ise ürettikleri tüm gramofonları bu biçimde yapmaktadırlar.

Orijinal gramofon boruları ince ve ucuz metalden yapıldıklarından ve de paslanma oranının yüksek oluşundan zamana karşı pek direnemeyip yok olmuşlardır. Ancak özel koruma altına alınanlar günümüze çok az sayıda ulaşabilmişlerdir.

Günümüzde adeta yeniden imal edilen tüm gramofonların boruları bu orijinallerinden alınan kalıplar sayesinde çoğaltılmaktadır. Bunun için de hepsi gerek biçim, boyut ve üzerindeki bezemeler açısından benzerlik göstermektedir. Bazıları ise eski-antik görünümü yansıtmaları için ya tek renk ya da degrade biçiminde çift renk boyanmaktadır. Renk seçimi ise çoğunlukla müşterinin isteği doğrultusunda yapılmaktadır.

Borulu gramofonların kasaları ya da mekanizmayı muhafaza eden kısımları orijinalleri gibi ince, kurumuş tahtadan yapılmaktadır. Bunun için eski evlerden sökülen tahtalarla özellikle eski sandık tahtaları kullanılmaktadır. Belirli kalıplar doğrultusunda şekillenen bu kasaların tutamakları ise yine eski gramafonlardan sökülen orijinallerinin tornada çoğaltılmasıyla elde edilmektedir. Kenar süslemeleri de yine aynı yöntemle çoğaltılmaktadır. Bazen bu kasaların ön kısmına eskilerde olduğu gibi şık pencere açılmaktadır.

Yeni üretilen gramofonların en kıymetli parçası ise hiç kuşku yok ki mekanizmalarıdır. Çünkü bu mekanizmalar pek fazla sürümleri olmadığı için yeniden üretilmemektedir. Üstelik üretimi de oldukça pahalıdır. Örneğin plağı döndüren zembereğin çelik sarmalı bile bugünkü teknolojik verilerle bile çok zor ve oldukça yüksek bir maliyetle yapılmaktadır.

Gramofon tamircileri ve yapımcıları bu sorunu en pratik yoldan çözümlemenin üstesinden gelmişlerdir. Borulu gramofonların tüm mekanizmaları, sürümü ve fiyatı daha az olan çanta gramofonlardan temin edilmektedir. Borulu gramafonların dörtte bir fiyatına olan çanta gramafonlardan sökülen mekanizmalar bir kaç küçük değişiklikten sonra borulu gramafonlara monte edilmektedir. Piyasada kimi zaman orijinal olarak satılan her yüz gramofondan yaklaşık doksan dokuzunun mekanizması çanta gramafonlara aittir.

Mekanizması dışında her bir şeyi yeni yapım olan borulu gramafonların tümünün His Master’s Voice markalı olması da şaşırtıcı değildir. Çünkü bu firmanın amblemi çeşitli yerlerde bolca kullanılmıştır. En çok kullanım yeri ise plaklarının üzeriyle, plak kağıtlarının üzeridir. Buradan dekupe olarak sökülen amblemler yeni yapılan gramofonların üzerine yapıştırılmakta sonra da üzerine vernik ve cila sürülerek eski havası verilmektedir. Kimi zaman ise -çok özel müşteriler için- orijinal gramofonlardan sökülen orijinal amblemler, plakalar, imal yerini ve tarihini belirten metal levhalar ya da diğer tanıtıcı aksesuarlar monte edilmektedir.

Tüm bu işlemlerden sonra ortaya çıkan gramofonları uzmanların ya da meraklılarının dışında orijinalinden ayırmak mümkün olmamaktadır. Bu işi yapan ve sayıları iki üçü geçmeyen gramofon tamircileriyle imal edenler (ki bunların ikisi de aynı kişidir) yaptıklarını esnafa ve müşteriye orijinal adı altında satmamaktadırlar. Ancak ikinci elden sonra, yani esnafa geldiği andan itibaren yeni yapım oldukları bilindikleri halde müşteriye orijinal olarak sunulmaktadır.

İster orijinal, ister yeni yapım olsun tüm gramafonlar aynı kalitede ses vermektedir. Yani orijinali ile yeni yapım arasında ses ve kalite açısından fark yoktur. Tek fark yeni yapımların antika olmamasından gelmektedir. Zaten bu işi yapanlar da asıl amaçlarının antikacılık değil, meraklı kişilere taş plakları aynı tatda dinletmek olduğunu iddia etmektedirler. Ve bu iddiaları da her açıdan doğruluk payı içermektedir.

Gramofonların ses kalitesi hiç kuşku yok ki mekanizmalarının güçlülüğünden kaynaklanmaktadır. Mekanizmaların çoğu numaralarla sınıflandırılır. Piyasanın en gözdenumarası ise His Master’s Voice’un 5 numarasıdır. Kimi mekaniklerin zemberekleri duble olup iki hatta üç plak çalacak güce sahiptirler. Ama çoğunlukla gramofonlardan sökülen mekanizmalar bir plaklık güce sahiptirler.

Gramofonların en hassas yerleri baş yada kafa denen iğnenin takılı olduğu küre şeklindeki kısımlardır. Bu kısımlara küçük bir fiske vurulduğunda tın sesi verirler. Tın sesi ne denli yüksek ise gramofonun ses gücü ile kafa kısmı da o denli kalitelidir. Tüm yeni yapım gramofonların bu kısımları da orijinalidir. Yani ya çanta, ya da salon gramofonlarından sökülmüşlerdir. Çok az sayıda da olsa eski borulu gramofonlardan arda kalanlar da kullanılmaktadır.

Gramafonların tek işlevi taş plak dinlemektir. İster orijinal, ister yeni yapım olsun tüm gramofonlar da aynı oranda ve kalitede bu işlevi yerine getirmektedir. Yalnızca her plak yüzünde yeni bir iğne kullanmak koşulu ile, aynı iğnenin değiştirilmeden bir kaç plakta kullanılması hem gramofonun kafa kısmına hem de süratle eskimekte olan plaklara zarar vermektedir. Yıpranan bir taş plağı hangi gramafonda çalarsanız çalın olumlu bir sonuç alamazsınız. Gramofonun kalitesi denli plağın da kalitesi çok önemlidir.

İlginizi çekebilir

• Türkiye’nin İlk Plak Fabrikaları
• Hulahop Fenomeni
• Zildjian’ın Kısa Tarihi
• Resimli Sinema Programları
• Koleksiyon Sevgisi-2 Koleksiyona Nasıl Başlanır?
• Efemera Konuları ve Cinsleri

İlgili ürünler